C QUAN THI GIAC TS Nguyễn Khang Sơn Trường đại học Y Hà Nội Mục tiêu học tập: Mô tả c cấu tạo đại cng nhãn cầu Mô tả c cấu tạo vi thể đặc điểm giác mạc, củng mạc Mô tả c cấu tạo vi thể màng mạch, thể mi mống mắt Mô tả c cấu tạo vi thể siêu vi võng mạc thị giác 5. Mô tả c cấu tạo chức môi trường chiết quang mắt Nêu c đặc điểm cấu tạo phận phụ thuộc nhãn cầu đại CNG Nhãn cầu: - Các màng nhãn cầu: Màng xơ (áo xơ): giác mạc, củng mạc vùng rìa Màng mạch (áo mạch): hắc mạc, thể mi mống mắt Màng thần kinh (áo thần kinh): võng mạc thị giác, võng mạc thể mi võng mạc mống mắt - Các môi trường chiết quang: Thuỷ dịch; Nhân mắt (thể thuỷ tinh); Dịch kính Các phận phụ thuộc: mi mắt, kết mạc, tuyến lệ ng dẫn lệ Các vận nhãn Các nâng mi Kết mạc nhãn cầu Kết mạc mi Vùng rìa Lỗ đồng tử Nhân mắt Mống mắt Giác mạc Kết mạc đồ [Nguồn Wiley & Sons, Inc., 2002] Nhãn cầu Giác mạc; Mống mắt; Vùng rìa củng giác mạc; Tiền phòng hậu phòng; Nhân mắt; Thể mi; Dịch kính; Các màng nhãn cầu; Điểm mù dây TK thị giác [Nguồn PR Wheater, HG Burkitt, VG Daniel & PJ Daekin] màng nhãn cầu Tiền phòng ống Schlemn Hậu phòng Giác mạc Lỗ đồng tử Mống mắt Nhân mắt D/c zinn Da mi Cơ mi Tua mi Màng thần kinh (áo TK) Màng mạch (áo mạch) Màng xơ (áo xơ) Cơ vận nhãn Dịch kính [Nguồn Wiley & Sons, Inc., 2002] 2.1 Màng xơ Là màng liên kết xơ dày dai 2.1.1 Củng mạc Dày 0,6mm - 1mm Những bó sợi collagen nhiều lớp, theo hướng song song Những TB sợi, TB sắc tố lưới sợi chun Củng mạc Có mạch bạch huyết; mạch máu Mặt có gân vận nhãn [Nguồn PR Wheater, HG Burkitt, VG Daniel & PJ Daekin] 2.1.2 Giác mạc Trong suốt; số chiết quang 1,376 Trung tâm dày 0,8-0,9mm; ngoại vi dày 1,1mm (trên tiêu nhuộm); lớp: Biểu mô trc giác mạc 2 Màng Bowman Chân bì giác mạc (mô nền) Màng Descemet Biểu mô sau giác mạc (nội mô GM) Giác mạc Biểu mô tr c giác mạc: Biểu mô lát tầng không sừng hoá dày 50àm, gồm 5-6 lớp TB Bề mặt biểu mô có lớp nước mắt mỏng (7àm) Các TB liên kết với nhiều mộng liên kết nhỏ thể liên kết Các bào quan: ti thể nhỏ, lưới nội bào Rất nhiều xơ mảnh (keratin) xếp đa hướng Có khả tái tạo cao, tự đổi hoàn toàn 6-10 ngày Nhiều tận thần kinh trần Màng Bowman Màng dày 6-9 àm; lớp bảo vệ quan trọng Màng đáy mỏng + Màng Bowman thức Xơ collagen mảnh (18nm), xếp đa hướng Biểu mô tr c giác mạc (1) màng Bowman (2) 2 [Nguồn LC Junqueira, J Carneiro, RO Kelley, 1992] 10 Những vùng đặc biệt võng mạc thị giác Vùng Ora serrata: Võng mạc mỏng; nơi sinh sản tế bào võng mạc thời kỳ phôi thai trẻ em Ora serrata [Nguồn LC Junqueira, J Carneiro, RO Kelley, 1992] Hố trung tâm: võng mạc mỏng suốt, có khả thị giác cao Hố trung tâm [Nguồn PR Wheater, HG Burkitt, VG Daniel & PJ Daekin] Điểm mù: TB võng mạc Điểm mù [Nguồn PR Wheater, HG Burkitt, VG Daniel & PJ Daekin] 2.3.2 Võng mạc thể mi Là biểu mô lợp thể mi tua mi 2.3.3 Võng mạc mống mắt Là biểu mô lợp mặt sau mống mắt Các môi trường chiết quang 3.1 Nhân mắt Đường kính 7-10mm, dày 3,5-4mm số chiết quang 1,36-1,4 3.1.1 Bao nhân mắt Dày 11-18àm; collagen mỏng, nhất, suốt đàn hồi 3.1.2 Biểu mô bao Biểu mô vuông đơn, có mặt trc dẹt dần dài thành sợi nhân mắt 3.1.3 Sợi nhân mắt Sợi hình cung, mảnh, dài, theo hướng vĩ tuyến Nhân mắt Nhân nhân mắt; Biểu mô bao; Bao nhân mắt; Vùng sinh sản; Sợi nhân mắt; Sợi nhân mắt hình thành Sợi vùng xích đạo tạo nên nhân nhân mắt Nhân mắt mạch máu thần kinh; cố định chỗ nhờ dây Zinn 3.2 Dịch kính Một khối gelatin suốt, số chiết quang 1,334; Gel (đặc) sol (lỏng) Chức truyền ánh sáng, cố định nhân mắt, võng mạc 3.3 Thuỷ dịch Dịch suốt, số chiết quang 1,33; giàu acid hyaluronic Tiền phòng ống Schlemn Hậu phòng Giác mạc Lỗ đồng tử Mống mắt Nhân mắt D/c zinn Da mi Cơ mi Tua mi Màng thần kinh (áo TK) Màng mạch (áo mạch) Màng xơ (áo xơ) Cơ vận nhãn Dịch kính [Nguồn Wiley & Sons, Inc., 2002] Các phận phụ thuộc nhãn cầu 4.1 Mi mắt Da: Lớp cơ: Những bó sợi vân tạo vòng mi nâng mi Sụn mi: Là mô liên kết sụn xơ, nằm sau lớp cơ, tạo khung mi mắt Trong sụn có tuyến Meibomius Niêm mạc mi: gọi kết mạc mi Sơ đồ cấu tạo mi mắt bã lớn Kết mạc mi, Mảnh sụn mi; Tuyến Meibomius; Lông mi; Cơ vòng mi; Da 4.2 Kết mạc Biểu mô kết mạc mi: loại biểu mô trụ tầng, giàu TB hình đài tiết nhày Biểu mô kết mạc NC: lát tầng không sừng hoá, giàu TB hình đài tiết nhầy Biểu mô kết mạc đồ: trụ tầng, có nhiều TB hình đài [Nguồn PR Wheater, HG Burkitt, VG Daniel & PJ Daekin] Các vận nhãn Các nâng mi Kết mạc nhãn cầu Kết mạc mi Vùng rìa Lỗ đồng tử Nhân mắt Mống mắt Giác mạc Kết mạc đồ [Nguồn Wiley & Sons, Inc., 2002] 4.3 Tuyến lệ ng dẫn lệ Tuyến lệ: tuyến tiết nước kiểu ống-túi TB chế tiết hình trụ, nhiều hạt chế tiết hạt mỡ; bên có TB cơ-biểu mô màng đáy Đường dẫn lệ: Biểu mô ống lệ túi lệ biểu mô trụ giả tầng [Nguồn Wiley & Sons, Inc., 2002] [Nguồn PR Wheater, HG Burkitt, VG Daniel & PJ Daekin] Vai trò phận phụ thuộc nhãn cầu: Mi mắt: bảo vệ nhãn cầu Các tuyến: Bôi trơn bề mặt NC; giúp nước mắt không trào khỏi bờ mi Nước mắt: làm ẩm GM-KM, rửa trôi dị vật; dinh dưỡng cho GM Đường dẫn lệ: Đường thoát nước mắt Một số hình ảnh, movie giảng c sử dụng từ nguồn: Wiley & Sons, Inc., 2002 L.C Junqueira, J Carneiro & R.O Kelley, 1992 P.R Wheater, H.G Burkitt, V.G Daniel & P.J Daekin W Bloom & D.W Fawcett, 1994 Và số tác giả khác quan thị giác