Đang tải... (xem toàn văn)
HỌC VIỆN TÀI CHÍNH -
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
ĐỀ TÀI:
“HOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM TOÁN KHOẢN MỤC NỢ PHẢI TRẢ NGƯỜI BÁN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN CHÂU Á THỰC HIỆN”
Trang 2LỜI CAM ĐOAN
“Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu đã nêu trong luận văn, đồ án tốt nghiệp là trung thực, xuất phát từ tình hình thực tế tại đơn vị thực tập”
Sinh viên
Phùng Thị Hằng
Trang 31.1 Khái quát chung về khoản mục nợ phải trả người bán 6
1.1.1 Khái niệm nợ phải trả người bán 6
1.1.2 Nguyên tắc, yêu cầu hạch toán khoản mục nợ phải trả người bán 7
1.1.3 Đặc điểm kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán trong kiểm toán BCTC 11 1.1.4 Kiểm soát nội bộ đối với khoản mục nợ phải trả người bán 12
1.2 Khái quát về kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán trong kiểm toán báo cáo tài chính 15
1.2.1 Mục tiêu kiểm toán: 15
1.2.2 Căn cứ kiểm toán: 16
1.2.3 Các sai sót thường gặp trong kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán 18 1.3 Quy trình kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán trong kiểm toán báo cáo tài chính 20
1.3.1 Lập kế hoạch kiểm toán 21
1.3.2 Chuẩn bị kiểm toán 28
1.3.3 Thực hiện kiểm toán 29
1.3.4 Tổng hợp kết quả kiểm toán 44
Trang 4KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 46
CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG KIỂM TOÁN KHOẢN MỤC NỢ PHẢI TRẢ NGƯỜI BÁN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN CHÂU Á THỰC HIỆN 47
2.1 Tổng quan về công ty TNHH kiểm toán Châu Á (ASA) 47
2.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển của công ty 47
2.1.2 Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của công ty: 48
2.2 Quy trình chung kiểm toán báo cáo tài chính tại công ty: 54
2.2.1 Kế hoạch kiểm toán báo cáo tài chính chung tại công ty 55
2.2.2 Kiểm soát chất lượng cuộc kiểm toán: 58
2.2.3 Hồ sơ kiểm toán 62
2.3 Thực trạng kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán do công ty TNHH Kiểm toán Châu Á thực hiện 69
2.3.1 Lập kế hoạch kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán: 71
2.3.2.Thực hiện kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán: 91
2.3.3 Tổng hợp kết quả kiểm toán: 106
2.4.Đánh giá chung về quy trình kiểm toán 108
2.4.1 Những kết quả đạt được trong việc thực hiện kiểm toán 108
2.4.2 Một số hạn chế trong việc thực hiện kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán 113
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 116
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN KIỂM TOÁN NỢ PHẢI TRẢ NHÀ CUNG CẤP TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN CHẤU Á (ASA) THỰC HIỆN 117 3.1 Sự cần thiết, yêu cầu và nguyên tắc hoàn thiện khoản mục nợ phải trả người bán trong kiểm toán báo cáo tài chính 117
Trang 53.1.1 Sự cần thiết hoàn thiện khoản mục nợ phải trả người bán trong kiểm
toán báo cáo tài chính 117
3.1.2 Yêu cầu và nguyên tắc hoàn thiện: 119
3.2 Một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán trong kiểm toán báo cáo tài chính 121
3.3 Điều kiện thực hiện các giải pháp 125
3.3.1 Về phía các cơ quan Nhà nước 126
3.3.2 Về phía KTV và các công ty kiểm toán 126
3.3.3 Về phía Hội nghề nghiệp 127
3.3.4 Về phía các trường đào tạo 127
Trang 6DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Trang 7DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ SƠ ĐỒ BẢNG:
Sơ đồ 1.1: Sơ đồ kế toán khoản phải trả người bán: 10
Bảng 1.1: Thủ tục Kiểm soát nội bộ đối với khoản mục NPTNB: 14
Sơ đồ 1.2: Quy trình kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán : 21Bảng 1.2: Ma trận rủi ro: 26
Bảng 1.3: Bảng phân tích các khoản nợ phải trả người bán: 34
Bảng 1.4: Các thủ tục kiểm toán: 38
Bảng 1.5: Các thủ tục kiểm tra chi tiết số dư tài khoản: 41
Sơ đồ 2.1: Cơ cấu tổ chức bộ máy: 48
Bảng 2.3:Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty: 53
(ĐVT:VND) 53
Nguồn: Phòng kế toán công ty TNHH Kiểm toán Châu Á 54
Hiện tại, công ty ASA có 40 cán bộ công nhân viên Trong đó, có 8 KTV đăng ký hành nghề kiểm toán 54
Sơ đồ 2.2: Quy trình kiểm toán BCTC tại công ty TNHH kiểm toán 56
61
Bảng 2.5: Các chỉ mục hồ sơ kiểm toán: 63
Bảng 2.6: Đánh giá và chấp nhận khách hàng (A110, 120)(phụ lục 01) 71
Bảng 2.7: Hợp đồng kiểm toán (Chi tiết phụ lục 02) 71
Sơ đồ 2.4: Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của công ty 73
Bảng 2.8:Danh sách các tài liệu cần thu thập phục vụ quá trình 76
kiểm toán: 76
Bảng 2.9: Đánh giá hệ thống KSNB của công ty 78
Bảng 2.9: Ước lượng mức trọng yếu tại Công ty ABC 86
86
Bảng2.10: Phân công công việc và dự kiến thời gian thực hiện kiểm toán: 87
Trang 8Bảng 2.11 Chương trình kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán
Bảng 2.15: Phân tích biến động theo tháng: 99
Bảng 2.16: Kiểm tra các đối ứng bất thường: 100
Bảng 2.17: Đối chiếu công nợ phải trả: 102
Bảng 2.18: Tổng hợp gửi thư xác nhận: 103
Bảng 2.19: Mẫu thư xác nhận: 104
Bảng 2.20: Kiểm tra chi tiết nợ phải trả: 106
Trang 9SƠ ĐỒ:
Sơ đồ 1.1: Sơ đồ kế toán khoản phải trả người bán: 10
Bảng 1.1: Thủ tục Kiểm soát nội bộ đối với khoản mục NPTNB: 14
Sơ đồ 1.2: Quy trình kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán : 21Bảng 1.2: Ma trận rủi ro: 26
Bảng 1.3: Bảng phân tích các khoản nợ phải trả người bán: 34
Bảng 1.4: Các thủ tục kiểm toán: 38
Bảng 1.5: Các thủ tục kiểm tra chi tiết số dư tài khoản: 41
Sơ đồ 2.1: Cơ cấu tổ chức bộ máy: 48
Bảng 2.3:Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty: 53
(ĐVT:VND) 53
Nguồn: Phòng kế toán công ty TNHH Kiểm toán Châu Á 54
Hiện tại, công ty ASA có 40 cán bộ công nhân viên Trong đó, có 8 KTV đăng ký hành nghề kiểm toán 54
Sơ đồ 2.2: Quy trình kiểm toán BCTC tại công ty TNHH kiểm toán 56
Trang 1061
Bảng 2.5: Các chỉ mục hồ sơ kiểm toán: 63
Bảng 2.6: Đánh giá và chấp nhận khách hàng (A110, 120)(phụ lục 01) 71
Bảng 2.7: Hợp đồng kiểm toán (Chi tiết phụ lục 02) 71
Sơ đồ 2.4: Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của công ty 73
Bảng 2.8:Danh sách các tài liệu cần thu thập phục vụ quá trình 76
kiểm toán: 76
Bảng 2.9: Đánh giá hệ thống KSNB của công ty 78
Bảng 2.9: Ước lượng mức trọng yếu tại Công ty ABC 86
Trang 1186
Bảng2.10: Phân công công việc và dự kiến thời gian thực hiện kiểm toán: 87Bảng 2.11 Chương trình kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán
89
Trang 1289
Trang 1390
Trang 14Bảng 2.12: Bảng câu hỏi tìm hiểu hệ thống KSNB đối với khoản mục
NPTNBtại công ty ABC: 93
Bảng 2.13: Tổng hợp số dư nợ phải trả người bán 95
Bảng 2.14 : Thủ tục phân tích 97
Bảng 2.15: Phân tích biến động theo tháng: 99
Bảng 2.16: Kiểm tra các đối ứng bất thường: 100
Bảng 2.17: Đối chiếu công nợ phải trả: 102
Bảng 2.18: Tổng hợp gửi thư xác nhận: 103
Bảng 2.19: Mẫu thư xác nhận: 104
Bảng 2.20: Kiểm tra chi tiết nợ phải trả: 106
Trang 15LỜI MỞ ĐẦU 1 Tính cấp thiết của đề tài:
Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, kiểm toán được xem như là một công cụ quản lí hữu hiệu của nền kinh tế quốc dân Các tổ chức kiểm toán độc lập ra đời và hoạt động mạnh mẽ đã góp phần tạo lập một môi trường kinh doanh minh bạch và hiệu quả Thu hút đầu tư và thúc đẩy nền kinh tế phát triển Các tổ chức kiểm toán ra đời cung cấp các dịch vụ ngày càng phong phú, đa dạng, tuy nhiên kiểm toán BCTC vẫn là hoạt động kiểm toán chủ yếu của các tổ chức kiểm toán độc lập
Mặt khác, báo cáo tài chính được coi là tấm gương phản ánh kết quả hoạt động cũng như mọi khía cạnh trong quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp Điều này đòi hỏi các thông tin đưa ra trên BCTC phải luôn đảm bảo tính trung thực, hợp lý Một trong các chỉ tiêu mà nhà đầu tư căn cứ để đánh giá một doanh nghiệp là khả năng sinh lời, khả năng thanh toán, vòng quay vốn,…Trong đó, nợ phải trả có ảnh hưởng đáng kể đến chỉ tiêu khả năng thanh toán Chỉ tiêu này chỉ đúng khi nợ phải trả được phản ánh một cách trung thực, hợp lí
Trong quá trình hoạt động sản xuất, doanh nghiệp không ngừng đáp ứng các yếu tố đầu vào từ đó phát sinh các khoản phải trả người bán Với ý nghĩa giúp DN duy trì và phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh, nên khoản phải trả người bán cần được phản ánh một cách chính xác, đầy đủ, và được theo dõi kịp thời Việc hình thành khoản mục này liên quan trực tiếp đến quá trình mua bán hàng hóa của DN và có ảnh hưởng đến nhiều khoản mục khác như hàng tồn kho, tiền và tương đương tiền, tạm ứng, Do đó, nó phải được xem xét, theo dõi và đánh giá một cách chặt chẽ Nếu khoản mục này bị đánh giá sai, kéo theo nhiều khoản mục bị sai, ảnh hưởng nghiêm trọng đến các chỉ tiêu trên BCTC , gây ra cách hiểu sai về tình hình tài chính của DN đối với
Trang 16người sử dụng BCTC Chính vì vậy, việc kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán cũng được các KTV rất quan tâm, giúp KTV đưa ra ý kiến xác thực hơn về BCTC được kiểm toán
Bên cạnh những kết quả đạt được, công việc kiểm toán khoản mục NPTNB do công ty ASA thực hiện vẫn còn một số hạn chế nhất định:
Việc đánh giá hệ thống KSNB của khách hàng chưa thực sự hiệu quả, chưa thu thập được đầy đủ thông tin cần thiết phục vụ cho việc đánh giá Mặt khác, do mỗi khách hàng có đặc điểm hoạt động kinh doanh khác nhau, sử dụng mẫu bảng thiết kế sẵn còn nhiều hạn chế, chưa linh hoạt
Thủ tục phân tích được sử dụng xuyên suốt quá trình kiểm toán nhưng chưa thực sự hiệu quả
Đối với công tác chọn mẫu, thường chọn mẫu lớn và dựa theo phán đoán của KTV Tuy nhiên việc sử dụng phương pháp này còn nhiều hạn chế, do chỉ những KTV có kinh nghiệm và óc xét đoán nghề nghiệp chính xác mới áp dụng được, còn đối với những trợ lí thiếu kinh nghiệm, sử dụng phương pháp này sẽ tiềm ẩn những rủi ro sai phạm cao
Nhận thức được những hạn chế này và dựa trên quá trình thực tập, em xin lựa chọn đề tài luận văn là:
“ Hoàn thiện quy trình kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán trong kiểm toán báo cáo tài chính do công ty TNHH Kiểm toán Châu Á thực hiện ”
2 Mục đích nghiên cứu của đề tài:
Mục đích chính của đề tài là hoàn thiện kiểm toán khoản mục NPTNB trong kiểm toán báo cáo tài chính do Công ty TNHH Kiểm toán Châu Á thực hiện
Mục tiêu cụ thể:
- Thứ nhất, hệ thống hóa những lý luận cơ bản về quy trình kiểm toán
khoản mục nợ phải trả người bán trong kiểm toán báo cáo tài chính
Trang 17- Thứ hai, làm rõ thực trạng quy trình kiểm toán khoản mục nợ phải trả
người bán trong kiểm toán báo cáo tài chính do Công ty TNHH Kiểm toán Châu Á thực hiện để nhận thức rõ ràng và chính xác hơn các kiến thức đã học trên lý thuyết
- Thứ ba, đưa ra các giải pháp để hoàn thiện quy trình kiểm toán khoản
mục nợ phải trả người bán trong kiểm toán báo cáo tài chính do công ty TNHH Kiểm toán Châu Á thực hiên
3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu :
Đối tượng nghiên cứu: Quy trình kiểm toán khoản mục NPTNB trong
kiểm toán BCTC
Phạm vi nghiên cứu:
Về mặt không gian: Tại công ty TNHH Kiểm toán Châu Á
Về mặt thời gian: Kiểm toán cho các báo cáo tài chính từ ngày 1/1/2018 đến ngày 31/12/2018 của các doanh nghiệp do công ty TNHH Kiểm toán Châu Á thực hiện từ ngày 1/1/2019 đến ngày 15/4/2019
4 Phương pháp nghiên cứu
Về phương pháp luận: Luận văn được nghiên cứu và thực hiện dựa trên
phép duy vật biện chứng, duy vật lịch sử kết hợp với tư duy khoa học logic
Về phương pháp kỹ thuật: Luận văn đã sử dụng kết hợp các phương
pháp như: khảo sát trực tiếp thực tế tại đơn vị khách hàng, so sánh, đối chiếu, tổng hợp kết quả,….Vận dụng kiến thức và tự tìm hiểu tích lũy được ở trường.kết hợp giữa phân tích, tổng hợp, văn viết, sơ đồ; đi từ lí luận đến thực tiễn, kết hợp lấy thực tiễn để kiểm tra lí luận
Các phương pháp thực hiện kiểm toán của cụ thể như:
Trao đổi với ban giám đốc công ty, bộ phận kế toán và các bộ phận liên quan
Trang 18 Tiến hành kiểm toán từ tổng hợp đến chi tiết: tính toán, phân tích, rà soát, đối chiếu
Phỏng vấn ban giám đốc và các bộ phận liên quan trước và trong suốt cuộc kiểm toán
Thực hiện các thủ tục soát xét hệ thống và kiểm tra số liệu
Thảo luận với ban giám đốc về những tồn tại dựa trên kết quả kiểm toán sơ bộ
Thu thập các bằng chứng kiểm toán bổ sung, xem xét và đánh giá các bằng chứng thu thập được
Áp dụng các thủ tục kiểm toán khác nếu xét thấy cần thiết trong từng trường hợp cụ thể
Phát hành báo cáo dự thảo, phát hành báo cáo kiểm toán chính thức Khi bắt đầu cuộc kiểm toán, KTV sẽ thảo luận với ban lãnh đạo công ty khách hàng để xác định và thống nhất những vấn đề được coi là đặc biệt quan trọng Việc này rất quan trọng vì nó giúp KTV đưa ra được ý kiến nhận xét đúng đắn về báo cáo tài chính của công ty khách hàng
Cuộc kiểm toán sẽ được tiến hành theo các Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam và các chuẩn mực kiểm toán quốc tế được chấp nhận tại Việt Nam Công tác kiểm toán của KTV luôn tập trung vào những lĩnh vực có tính rủi ro cao hơn, những lĩnh vực mà sẽ được xác định trong quá trình kiểm toán cùng với ban lãnh đạo của công ty khách hàng Việc đánh giá đúng những yếu tố rủi ro của từng lĩnh vực hoạt động, cũng như việc áp dụng chính sách kiểm soát nội bộ thích hợp sẽ làm giảm bớt những rủi ro này và sẽ được nêu ra trong bản thiết kế kế hoạch kiểm toán Bằng cách tập trung vào lĩnh vực có tính rủi ro cao hơn, KTV có thể thực hiện một cuộc kiểm toán hữu hiệu và có kết quả trong phạm vi đảm bảo hợp lý các yêu cầu của Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam và các nguyên tắc kiểm toán được chấp nhận chung ở Việt Nam
Trang 195 Nội dung kết cấu của luận văn tốt nghiệp:
Ngoài phần mở đầu và kết luận, Nội dung luận văn tốt nghiệp được trình bày trong 3 chương như sau:
Chương 1: Những lý luận cơ bản về kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán trong kiểm toán báo cáo tài chính do tổ chức kiểm toán độc lập thực hiện
Chương 2: Thực trạng kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán trong kiểm toán báo cáo tài chính do công ty TNHH Kiểm toán Châu Á thực hiện
Chương 3: Giải pháp hoàn thiện quy trình kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán trong kiểm toán báo cáo tài chính do công ty TNHH Kiểm toán Châu Á thực hiện
Để hoàn thành bản luận văn này, em đã nhận được sự hướng dẫn tận tình của cô giáo TS Vũ Thị Phương Liên và các anh, chị trong công ty TNHH Kiểm toán Châu Á (ASA) Em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến cô
giáo và các anh chị trong công ty
Do hạn chế về thời gian cũng như trình độ, bản luận văn không thể tránh khỏi thiếu sót Em rất mong sẽ nhận được sự góp ý của các thầy cô giáo, các anh chị trong công ty và các bạn để hoàn thiện đề tài được tốt hơn
Em xin chân thành cảm ơn!
Trang 20CHƯƠNG 1
NHỮNG LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUY TRÌNH KIỂM TOÁN KHOẢN MỤC NỢ PHẢI TRẢ NGƯỜI BÁN TRONG KIỂM TOÁNBÁO CÁO
TÀI CHÍNH DO TỔ CHỨC KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP THỰC HIỆN
1.1 Khái quát chung về khoản mục nợ phải trả người bán
1.1.1 Khái niệm nợ phải trả người bán
Theo giáo trình Nguyên lý kế toán (xuất bản năm 2014), nhà xuất bản
Tài chính: “Nợ phải trả là nghĩa vụ tài chính hiện tại mà đơn vị kế toán thanh toán bằng nguồn lực của mình.”
Nợ phải trả là phần vốn doanh nghiệp đi chiếm dụng từ bên ngoài để hình thành nên một phần vốn của mình, bao gồm các khoản mua nguyên vật liệu, hàng hóa, dịch vụ, máy móc, thiết bị,… trước ngày kết thúc năm DN có nghĩa vụ phải trả đúng hạn đối với các người bán Trong thực tế, không có một doanh nghiệp nào sử dụng hoàn toàn vốn của mình để hoạt động kinh doanh, do hoạt động sản xuất kinh doanh rất đa dạng và phong phú, phần nguồn vốn của DN không thể đáp ứng yêu cầu thanh toán của DN Do đó, việc kết hợp đúng giữa vốn chủ sở hữu và vốn đi chiếm dụng sẽ mang lại hiệu quả cao cho DN Đòi hỏi phải được quản lí chặt chẽ
Nợ phải trả của doanh nghiệp gồm: Nợ ngắn hạn và nợ dài hạn.
Nợ ngắn hạn: Là khoản tiền mà doanh nghiệp có trách nhiệm trả trong
vòng một năm hoặc trong một chu kỳ kinh doanh bình thường.
Nợ ngắn hạn gồm các khoản: Vay ngắn hạn; khoản nợ dài hạn đến hạn trả; các khoản tiền phải trả cho người bán, người cung cấp, người nhận thầu; thuế và các khoản phải nộp cho Nhà nước; tiền lương, phụ cấp, tiền thưởng phải trả cho người lao động; các khoản chi phí phải trả; các khoản nhận ký quỹ, ký cược ngắn hạn; các khoản phải trả ngắn hạn khác.
Trang 21Nợ dài hạn: Là các khoản nợ mà thời gian trả nợ trên một năm
Nợ dài hạn gồm các khoản: Vay dài hạn cho đầu tư phát triển; nợ dài hạn phải trả; trái phiếu phát hành; các khoản nhận ký quỹ, ký cược dài hạn; thuế thu nhập hoãn lại phải trả; quỹ dự phòng trợ cấp mất việc làm; dự phòng phải trả.
Việc hình thành nên khoản mục NPTNB liên quan trực tiếp đến quá trình mua hàng hóa, nguyên vật liệu đầu vào, …nên nó ảnh hưởng đến hầu hết các khoản mục khác trên BCTC Do vậy, nó chiếm một vị trí quan trọng trong kiểm toán BCTC
1.1.2 Nguyên tắc, yêu cầu hạch toán khoản mục nợ phải trả người bán
nhưng chưa thanh toán, hoặc hàng mua cuối tháng đã về nhưng chưa có hóa đơn, DN ghi theo giá tạm tính, khi hóa đơn về sẽ chỉnh sửa theo giá thực tế
Phải theo dõi thường xuyên số đã thanh toán, số còn phải thanh toán cho người bán, định kì đối chiếu số dư công nợ với người bánđể có kế hoạch trả nợ cho phù hợp Phải có bảng theo dõi và phân loại theo thời gian Đối với người bán có số dư lớn phải có biên bản đối chiếu số dư
Trang 22 Đối với các khoản phải trả bằng ngoại tệ, phải theo dõi cả nguyên tệ và quy đổi ra Việt Nam đồng Cuối kì tiến hànhđánh giá và điều chỉnh lại theo tỉ giá thực tế
Cuối năm tài chính, căn cứ vào số dư chi tiết từng bên nợ/có của tài khoản 331/131 để lên bảng cân đối kế toán Không được bù trừ số dư giữa 2 bên với nhau
Tài khoản sử dụng và kết cấu tài khoản:
Tài khoản được sử dụng để hạch toán khoản mục NPTNB là tài khoản 331 Tài khoản này phản ánh tình hình thanh toán về các khoản nợ phải trả của DN cho người bán vật tư hàng hóa, cung cấp dịch vụ, TSCĐ, các khoản đầu tư tài chính theo hợp đồng kinh tế đã kí kết Tài khoản này cũng được dùng để phản ánh tình hình thanh toán về các khoản nợ phải trả cho người nhận thầu, xây lắp chính, phụ Không phản ánh vào tài khoản này các khoản trả tiền ngay.
Kết cấu của tài khoản: Bên Nợ:
Số tiền đã trả cho người bán vật tư, hàng hóa, người cung cấp dịch vụ, người nhận thầu xây lắp
Số tiền đã ứng trước cho người bán, người cung cấp, người nhận thầu xây lắp nhưng chưa nhận được hàng hóa, dịch vụ, khối lượng sản phẩm xây lắp hoàn thành bàn giao
Số tiền người bán chấp nhận giảm giá hàng bán hoặc dịch vụ đã giao theo hợp đồng
Chiết khấu thanh toán hoặc chiết khấu thương mại được người bán chấp thuận cho doanh nghiệp giảm trừ vào nợ phải trả cho người bán
Giá trị vật tư hàng hóa thiếu hụt, kém chất lượng khi kiểm nhận và trả lại cho người bán
Trang 23Chứng từ kế toán sử dụng:
Kế hoạch sản xuất kinh doanh, giấy đề nghị xin mua của bộ phận sử dụng, đơn đặt hàng, hợp đồng mua bán ,thuê tài sản, nhà cửa, đất đai, phiếu báo giá, biên bản giao nhận hàng, đề nghị thanh toán, chứng từ vận chuyển, biên bản thanh lí hợp đồng mua bán, vận chuyển,…
Hóa đơn mua hàng, phiếu chi tiền, phiếu nhập kho, hóa đơn GTGT , biên bản kiểm nghiệm, nhật kí mua hàng, báo cáo mua hàng, biên bản đối chiếu công nợ Ngoài ra, còn sử dụng một số chứng từ khác để đối chiếu như: thẻ kho, nhật kí bảo vệ,…
Trang 24Sơ đồ 1.1: Sơ đồ kế toán khoản phải trả người bán:
Trang 251.1.3 Đặc điểm kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán trong kiểm toán BCTC
Trong sản xuất kinh doanh, quá trình mua hàng và quá trình thanh toán thường không diễn ra đồng thời, do đó, khoản mục NPTNB là khoản mục thường xuyên xuất hiện trong kì sản xuất kinh doanh bình thường của đơn vị, phản ánh nghĩa vụ nợ phải trả người bán của đơn vị
Thứ nhất, NPTNB phản ánh nguồn hình thành nên tài sản của đơn vị, do
đó, nó có mối liên hệ với nhiều khoản mục trong BCTC như hàng tồn kho, TSCĐ,… Ngoài ra, nó còn liên quan đến việc sử dụng các dịch vụ, yếu tố đầu vào, do đó, có liên quan đến giá vốn, ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp
Thứ hai, NPTNB chiếm phần lớn trong tổng tỉ trọng NPT của doanh
nghiệp, là một khoản quan trọng hình thành nên nguồn vốn của DN, ảnh hưởng lớn đến cơ cấu vốn của DN Phản ánh số vốn đi chiếm dụng từ bên ngoài để hình thành nên nguồn vốn của mình Phản ánh khả năng tự tài trợ của DN
Tỉ suất tự tài trợ = Nguồn vốn chủ sở hữu / Tổng nguồn vốn
Tỉ suất tự tài tài trợ càng lớn, khả năng tự chủ về tài chính càng cao, khả năng thanh toán càng cao.DN không bị lệ thuộc nhiều vào bên ngoài.Tuy nhiên khả năng huy động vốn của DN là thấp, DN không biết tận dụng nguồn vốn từ bên ngoài
Thứ ba, NPTNB phải được quản lí chặt chẽ vì những sai phạm về việc
phản ánh khoản mục này sẽ ảnh hưởng đến việc đánh giá khả năng thanh toán của DN Bởi vì các tỉ suất quan trọng phản ánh khả năng thanh toán của DN đều liên quan đến khoản mục NPTNB như: Khả năng thanh toán tức thời, khả năng thanh toán nhanh, khả năng thanh toán nợ ngắn hạn,…
Từ những đặc điểm trên, ảnh hưởng đến kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán như sau:
Trang 26Do nợ phải trả có mối liên hện chặt chẽ với hàng hóa mua vào, do đó, doanh nghiệp có thể tạo ra người bán giả để tạo ra những chuyến hàng giả, nhằm tăng giá trị hàng tồn kho, tăng tài sản cho doanh nghiệp, tăng chi phí, giảm lãi Đòi hỏi kiểm toán phải chặt chẽ hơn
Doanh nghiệp cố tình ghi thiếu nợ phải trả để khuếch trương tình hình tài chính, giảm khó khăn, … Những rủi ro này đòi hỏi kiểm toán phải chặt chẽ hơn đối với những khoản nợ nghi ngờ và thực hiện kiểm toán thận trọng hơn đối với các nghiệp vụ phát sinh vào kì sau
Như vậy, nếu NPTNB bị đánh giá sai, sẽ ảnh hưởng đến nhiều khoản mục trên BCTC Làm người đọc hiểu sai về khả năng thanh toán cũng như tình hình tài chính của đơn vị NPTNB có liên quan đến các khoản chi phí sản xuất kinh doanh, ảnh hưởng đến giá vốn của DN, từ đó, ảnh hưởng đến lợi nhuận , gây ảnh hưởng trọng yếu đến BCTC của DN Do đó, kiểm toán khoản mục NPTNB có ý nghĩa vô cùng quan trọng trọng trong kiểm toán BCTC, giúp KTV đưa ra được ý kiến trung thực hơn về BCTC được kiểm toán
1.1.4 Kiểm soát nội bộ đối với khoản mục nợ phải trả người bán
Kiểm soát nội bộ đối với các khoản NPTNB là các thủ tục kiểm soát do đơn vị thiết lập nhằm ngăn chặn các gian lận và sai sót xảy ra đối với khoản nợ phải trả Tùy thuộc vào nhu cầu và cách thức quản lí của từng đơn vị mà các thủ tục này khác nhau NPTNB gắn liền với quá trình mua hàng và thanh toán, do đó các thủ tục kiểm soát nợ phải trả người bán cũng gắn liền với chu trình mua hàng và thanh toán
Thông thường quá trình KSNB đối với chu trình mua hàng thanh toán gắn liền với từng giai đoạn và được sắp xếp theo trình tự sau đây:
Trang 27Xử lí đơn đặt hàng và ký hợp đồng mua bán
Bắt đầu của chu kì mua hàng hóa, tài sản và thanh toán là từ kế hoạch mua hàng đã được lãnh đạo doanh nghiệp phê duyệt hay từ đơn đề nghị mua hàng của bộ phận có nhu cầu sử dụng tài sản, vật tư hàng hóa hay dịch vụ
Căn cứ kế hoạch mua và giấy đề nghị mua hàng đã được phê duyệt, bộ phận chức năng, phòng vật tư phải tiến hành xử lí đơn đề nghị mua hàng và triển khai, thực hiện kế hoạch mua hàng
Từ đơn đặt hàng, bộ phận chức năng xúc tiến hoạt động mua hàng Sau khi đã tìm và lựa chọn được người bán, hai bên kí kết hợp đồng
Nhận vật tư, hàng hóa, dịch vụ và kiểm nghiệm
Căn cứ vào hợp đồng mua bán đã kí kết, bên bán làm giấy báo nhận hàng và thông báo cho bên mua Bên mua phải tổ chức bộ phận nhận vật tư, tài sản, hàng hóa theo phương thức tự vận chuyển hay thuê vận chuyển
Nếu nhận hàng ở phạm vi ngoài DN, DN phải bố trí người nhận hàng có đủ hiểu biết về hàng hóa, tài sản và kinh nghiệm tiếp nhận
Trường hợp nhận hàng tại DN Phải thành lập bộ phận kiểm nghiệm
Sau khi nhập hàng, thủ kho phải ghi thẻ kho đồng thời phải chuyển PNK lên cho phòng kế toán để kế toán ghi sổ chi tiết và tổng hợp của các tài khoản vật tư, hàng hóa mua vào
Xử lí và ghi nhận khoản nợ phải trả người bán
Phiếu nhập kho và hóa đơn mua hàng là căn cứ để kế toán ghi sổ chi tiết, tổng hợp vật tư, công nợ phải trả người bán Khi nhận được các chứng từ, hóa đơn mua hàng, phiếu nhập kho, kế toán phải kiểm tra tính pháp lí, đối chiếu so sánh số lượng, mẫu mã, chứng từ vận chuyển với thông tin trên đơn đặt mua hàng và báo cáo nhận hàng Sau khi kiểm tra, phải ghi ngay vào sổ tổng hợp, sổ chi tiết theo đúng đối tượng bán và các tài khoản vật tư, hàng hóa mua vào
Xử lí, thanh toán tiền mua hàng và ghi sổ
Căn cứ vào thời hạn thanh toán trong hợp đồng, doanh nghiệp phải làm thủ tục thanh toán cho người bán bằng tiền mặt hoặc tiền gửi ngân hàng Sau khi đã có phiếu chi hợp lệ hoặc giấy báo nợ ngân hàng, kế toán phải ghi vào sổ tổng hợp, chi tiết công nợ phải trả theo đúng đối tượng, đúng chứng từ, hóa đơn được thanh toán.Trong khâu này, quá trình KSNB chỉ được đảm bảo khi người kí duyệt đúng thẩm quyền, tách biệt giữa chức năng kế toán với chức năng kí duyệt, quy trình thanh toán phải đúng trình tự
Trang 28Hoạt động KSNB nhằm đảm bảo cho các bước công việc trong xử lí nghiệp vụ mua hàng thanh toán được thực thi đúng đắn có hiệu quả Các thủ tục kiểm soát và mục tiêu KSNB của đơn vị đối với quá trình mua hàng, ghi nhận và thanh toán công nợ phải trả được thể hiện như sau:
Bảng 1.1: Thủ tục Kiểm soát nội bộ đối với khoản mục NPTNB:
1 Đảm bảo các nghiệp vụ mua hàng và thanh toán ghi sổ là có căn cứ hợp lí
Quy định và kiểm tra việc thực hiện các quy định về:
-Đánh số chứng từ, hợp đồng thương mại, số thứ tự của hóa đơn bán hàng; Nội dung và trách nhiệm phê chuẩn mua hàng; Có các chứng từ chứng minh cho nghiệp vụ mua hàng và thanh toán (nhập kho, vận chuyển,…)
2 Đảm bảo các khoản phải trả cho người bán được phê chuẩn đúng đắn
Nghiệp vụ mua hàng và thanh toán phải được phê chuẩn phù hợp với hợp đồng thương mại và đúng thẩm quyền
Thủ tục kiểm soát: xem xét hồ sơ có liên quan đến người bán và thủ tục đơn đặt hàng
3 Đảm bảo sự đánh giá đúng đắn, hợp lí của khoản phải trả cho người bán ghi sổ kế toán
Cơ sở dùng để tính toán số tiền mua hàng, số tiền thanh toán phải đảm bảo đúng đắn, hợp lí
Thủ tục kiểm soát: Kiểm tra, so sánh số liệu trên hóa đơn với số liệu trên sổ ngân hàng, chứng từ vận chuyển, hợp đồng thương mại;
Kiểm tra tỷ giá mua và việc quy đổi tỷ giá ngoại tệ (nếu mua bằng ngoại tệ)
4 Đảm bảo việc phân loại và hạch toán đúng đắn các nghiệp vụ mua hàng, thanh toán
Việc phân loại và ghi sổ có đảm bảo theo nhóm hàng và người bán
Thủ tục kiểm soát:Kiểm tra nội dung ghi chép trên hóa đơn bán hàng; Kiểm tra sơ đồ hạch toán có đảm bảo đúng tài khoản, quan hệ đối ứng và số tiền ( Trên sổ tổng hợp và chi tiết)
5 Đảm bảo cho việc hạch toán đầy đủ, đúng kì của các nghiệp vụ mua hàng và thanh toán
Nghiệp vụ phát sinh phải được ghi sổ đầy đủ, không thừa, thiếu, trùng
Thủ tục kiểm soát:So sánh số lượng, hóa đơn với số lượng bút toán ghi nhận mua hàng và thanh toán Kiểm tra tính liên tục
Trang 29số thứ tự của chứng từ Ghi sổ phải kịp thời, đúng kì
Thủ tục kiểm soát: Kiểm tra tính phù hợp ngày tháng phát sinh nghiệp vụ với ngày ghi sổ nghiệp vụ
6 Đảm bảo sự cộng dồn (tính toán tổng hợp) đúng đắn các nghiệp vụ, mua hàng và thanh toán
Số liệu phải được tính toán tổng hợp (cộng dồn) đầy đủ, chính xác
Thủ tục kiểm soát:Kiểm tra kết quả tính toán; so sánh số liệu tổng hợp từ các số chi tiết với sổ tổng hợp
1.2 Khái quát về kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán trong kiểm toán báo cáo tài chính
1.2.1 Mục tiêu kiểm toán:
Mục tiêu kiểm toán tổng quát làthu thập đầy đủ bằng chứng thích hợp, từ đó đưa ra lời xác nhậnvề mức độ trung thực hợp lí và độ tin cậy của các khoản NPTNB trên BCTC Đồng thời cung cấp những thông tin, tài liệu có liên quan làm cơ sở tham chiếu khi kiểm toán các khoản mục khác như HTK, tiền và tương đương tiền,…
Mục tiêu kiểm toán cụ thể tương ứng với từng CSDL, có 3 nhóm CSDL như sau:
a, CSDL đối với các giao dịch và sự kiện phát sinh trong kỳ:
Tính hiện hữu Đảm bảo các nghiệp vụ phát sinh là có thật
Tính đầy đủ Các nghiệp vụ phải trả và thanh toán được ghi nhận đầy đủ
Tính chính xác Các nghiệp vụ được ghi chép đúng số tiền, người bán
Tổng hợp Các nghiệp vụ ghi chép trong sổ chi tiết được tổng hợp đúng đắn
Phân loại Các nghiệp vụ ghi chép trong sổ nhật kí được phân loại đúng đắn
Đúng kì Các nghiệp vụ được ghi chép đúng kì, đảm bảo số phát sinh kì nào được ghi nhận đúng kì đó
Trang 30b, Cơ sở dẫn liệu đối với số dư tài khoản nợ phải trả người bán
Tính hiện hữu NPTNB được ghi chép là tồn tại thực tế
Tính đầy đủ Số dư được ghi chép đầy đủ
Tính toán ,đánh giá Số dư đảm bảo tính toán đúng đắn, ghi nhận chính xác Phân loại Các khoản nợ phải trả được phân loại đúng đắn
Tổng hợp Số liệu tổng hợp từ sổ chi tiết khớp với sổ cái, bảng CĐPS
Quyền và nghĩa vụ Công ty có nghĩa vụ thanh toán đối với các khoản NPT trong một thời gian nhất định với một số tiền nhất định
c, Cơ sở dẫn liệu về việc trình bày và công bố
Tính hiện hữu, quyền và nghĩa vụ
NPTNB được công bố trên thuyết minh BCTC là tồn tại và đơn vị có nghĩa vụ thanh toán
Tính đầy đủ Tất cả các yêu cầu cần công bố liên quan đến NPTNB đều được công bố trên Thuyết minh BCTC
Chính xác và đánh giá
Các công bố trên thuyết minh BCTC liên quan đếnNPTNB đều chính xác
Phân loại và dễ hiểu NPTNB được phân loại thành ngắn hạn và dài hạn đúng đắn,
các công bố liên quan đến BCTC đều dễ hiểu
1.2.2 Căn cứ kiểm toán:
Để đưa ra được ý kiến kiểm toán về khoản mục NPTNB một cách đúng đắn, KTV cần thu thập được các bằng chứng về quá trình xử lý kế toán đối với các nghiệp vụ liên quan đến khoản NPTNB Cụ thể như:
Trang 31* Báo cáo tài chính:
Bảng cân đối kế toán năm, kỳ kiểm toán (phần liên quan đến hàng hóa, tài sản mua vào và các khoản thanh toán phải trả người bán)
hàng, các biên bản thanh lý hợp đồng mua bán, vận chuyển, hợp đồng đi thuê
Các kế hoạch sản xuất kinh doanh, kế hoạch mua, giấy đề nghị mua của bộ phận trực tiếp sử dụng có xác nhận của người có thẩm quyền
Các phiếu báo giá của bên bán, giấy báo nhận hàng, biên bản và báo cáo nhận hàng
*Các tài liệu khác có liên quan:
Các nội quy, quy chếnội bộ của đơn vị liên quan đến quản lý và ghi nhận khoản phải trả người bán cũng như quá trình thanh toán của DN Các tài liệu tính toán chiết khấu, giảm giá, hàng bị trả lại
Các quy định kiểm soát nội bộ có liên quan đến chu kì mua hàng hóa, tài sản và thanh toán
Thẻ kho, nhật kí của bảo vệ, nhật kí sản xuất của bộ phận có sử dụng tài sản, vật tư, hàng hóa mua vào
*Các chính sách và quy định về kiểm soát nội bộ:
Trang 32 Quy định về trình tự,thủ tục kiểm tra, phê duyệt đơn đặt hàng, quy định về chức năng, quyền hạn và trách nhiệm người hay bộ phận kiểm tra và phê duyệt đơn đặt hàng…
1.2.3 Các sai sót thường gặp trong kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán
Xuất phát từ các đặc điểm nêu trên nên khi kiểm toán khoản mục NPTNB, những sai phạm có thể do những nguyên nhân sau:
Chưa hạch toán chi tiết cho từng đối tượng phải trả (người cung cấp vật tư, hàng hóa, dịch vụ hoặc người nhận thầu xây lắp chính, phụ)
Chưa thực hiện phân loại các khoản phải trả như phải trả cho bên thứ ba, phải trả tồn lâu ngày hoặc có vấn đề Công nợ phải trả quá hạn thanh toán (hoặc lâu ngày) chưa được giải quyết
Chưa thực hiện đối chiếu hoặc đối chiếu chưa đầy đủ công nợ với người bán tại thời điểm cuối năm Số dư công nợ phải trả trên sổ kế toán chênh lệch với biên bản đối chiếu công nợ phải trả nhưng chưa được xử lý
Các khoản phải trả bị hạch toán sai trong kì Theo dõi công nợ chưa phù hợp: theo dõi trên hai mã cho cùng một đối tượng, không tiến hành bù trừ đối với các khoản công nợ của cùng một đối tượng
Không theo dõi chi tiết công nợ theo nguyên tệ đối với công nợ phải trả có gốc ngoại tệ Cuối kì, chưa đánh giá lại số dư các khoản nợ phải trả có gốc ngoại tệ theo tỷ giá giao dịch liên NH tại thời điểm lập BCTC Phân loại sai nội dung các khoản phải trả khác vào các khoản phải trả
người bán, không phân loại khoản phải trả thương mại và phi thương mại, hạch toán không đúng nội dung kinh tế
Trang 33 Không có bảng phân tích tuổi nợ để có kế hoạch thanh toán, các khoản nợ quá hạn chưa được thanh toán Chưa hạch toán tiền lãi phải trả cho người bán nếu mua trả chậm
Không hạch toán giảm công NPT trong trường hợp giảm giá hàng bán hay được hưởng chiết khấu thương mại, chiết khấu thanh toán
Quản lí và hạch toán công nợ phải trả chưa phù hợp và chặt chẽ Những khoản công nợ phải trả không xác định được chủ nợ đã hạch toán tăng thu nhập khác, nhưng không đủ bằng chứng hợp lệ
Bù trừ số dư trả tiền trước cho người bán với số dư phải trả người bán không cùng đối tượng Số liệu trên sổ tổng hợp và sổ chi tiết, bảng cân đối số phát sinh không khớp nhau và không khớp với hóa đơn, chứng từ gốc hoặc không khớp với thư xác nhận của Kiểm toán viên
Ghi nhận khoản phải trả không trên cơ sở HĐ, chứng từ hoặc HĐ, chứng từ không hợp lệ Các khoản phải trả bên thứ ba không có chứng từ hợp lệ, không được ghi chép, phản ánh, trình bày hoặc phản ánh không hợp lí
Số liệu trên sổ tiền mặt và tiền gửi ngân hàng với tổng phát sinh Nợ trên tài khoản phải trả không khớp nhau, có chênh lệch lớn
Việc thanh toán cho người bán bằng tiền mặt với giá trị lớn thông qua các nhân viên của công ty thể hiện việc quản lý tiền mặt chưa chặt chẽ, có thể xảy ra rủi ro bất lợi cho công ty hoặc dẫn đến sự chiếm dụng vốn của công ty cho các mục đích cá nhân do nhận tiền không kịp thời hạn thanh toán
Không hạch toán lãi chậm trả trên những khoản phải trả quá hạn thanh toán Chưa tiến hành xửa lí các khoản phải trả người bán không có đối tượng vào thu nhập khác
Trang 34 Trường hợp hàng về nhưng hóa đơn chưa về, đơn vị phản ánh chưa đúng về mặt giá trị và chưa điều chỉnh hoặc điều chỉnh không đúng khi có hóa đơn về
Thủ tục nhập kho báo sổ tiến hành chậm hơn so với bút toán trả tiền làm cho tại 31/12 TK331 có số dư Nợ nhưng thực chất đây không phải là khoản trả trước cho người bán
Khoản giao dịch với số tiền lớn không kí hợp đồng mua hàng với người bán NPTNB thường bị ghi khống Ghi chép các nghiệp vụ thực tế chưa phát sinh
NPT thường không được ghi chép đầy đủ hoặc cố tình ghi thiếu, dẫn đến hệ số tự tài trợ, hệ số khả năng thanh toán bị sai lệch, làm cho tình hình tài chính của DN tốt hơn thực tế Tương ứng chi phí của DN không được ghi nhận đầy đủ, làm lợi nhuận của DN tăng lên không đúng với thực tế
1.3 Quy trình kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán trong kiểm toán báo cáo tài chính
Để đảm bảo tính kinh tế, tính hiệu quả, hiệu lực của từng cuộc kiểm toán cũng như để thu thập đầy đủ bằng chứng kiểm toán làm căn cứ cho việc đưa ra ý kiến kiểm toán, cuộc kiểm toán thường được tiến hành theo 4 giai đoạn: Lập kế hoạch kiểm toán, chuẩn bị kiểm toán, thực hiện kiểm toán và kết thúc kiểm toán
Trang 35Sơ đồ 1.2: Quy trình kiểm toán khoản mục nợ phải trả người bán :
Lập kế hoạch
kiểm toán
Thu thập thông tin cơ sở
Đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ Thực hiện thủ tục phân tích sơ bộ Đánh giá rủi ro và trọng yếu Thiết kế chương trình kiểm toán
Chuẩn bị kiểm toán
Xem xét thư mời và chấp nhận kiểm toán Thiết lập hợp đồng kiểm toán
Lựa chọn nhóm kiểm toán
Thực hiện kiểm
Kết luận về mục tiêu kiểm toán Kiến nghị
Những vấn đề cần theo dõi trong đợt kiểm toán sau Ý kiến của BGĐ
1.3.1 Lập kế hoạch kiểm toán
Lập kế hoạch kiểm toán là giai đoạn đầu tiên của cuộc kiểm toán, có vai trò quan trọng chi phối đến chất lượng và hiệu quả chung của toàn bộ cuộc kiểm toán Do đó, công ty cần xây dựng kế hoạch kiểm toán phù hợp với đơn vị mình và khách hàng cụ thể.Kế hoạch kiểm toán cụ thể sẽ giúp KTV thu thập bằng chứng kiểm toán đầy đủ và hiệu lực, không bỏ xót các công việc cần thiết Là căn cứ để đánh giá và kiểm soát chất lượng cuộc kiểm toán,
Trang 36góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả cuộc kiểm toán Lập kế hoạch kiểm toán khoản mục NPTNB thường được thực hiện qua các bước sau:
Bước 1: Thu thập thông tin cơ sở:
Nhóm kiểm toán tiến hành tìm hiểu thông tin khách hàng để định hướng cho công việc kiểm toán.KTV cần thu thập các thông tin về lĩnh vực ngành nghề kinh doanh của khách hàng, sản phẩm chính, các yếu tố nguyên vật liệu đầu vào, Để thu thập các thông tin này, KTV tiến hành lập và gửi bản yêu cầu tài liệu cần thu thập tới khách hàng, công việc này đồng thời giúp cho việc cung cấp tài liệu diễn ra theo đúng kế hoạch của KTV
Đối với khách hàng thường niên, KTV xem lại kết quả cuộc kiểm toán và hồ sơ kiểm toán chung, bởi vì trong hồ sơ này thường lưu giữ lại các thông tin về đặc điểm hoạt động kinh doanh, cơ cấu tổ chức Thông qua việc tìm hiểu trước, sẽ biết được các sai phạm khách hàng thường mắc phải khi hạch toán các nghiệp vụ NPTNB Tập trung chú trọng kiểm toán những vấn đề này
Ngoài ra, kiểm toán viên còn có tiến hành thăm quan nhà xưởng để trực tiếp quan sát quy trình sản xuất kinh doanh của khách hàng, quy trình nhập kho hàng hóa, nguyên vật liệu đầu vào Nếu các hàng hóa, nguyên vật liệu mua vào có tính đặc thù, KTV không am hiểu hết, khi muốn kiểm tra chất lượng hàng hóa của công ty, KTV có thể thuê chuyên gia, chuyên gia được thuê phải am hiểu sâu sắc về lĩnh vực kinh doanh của khách hàng và phải đảm bảo tính độc lập
Sau khi thu thập các thông tin cơ sở, KTV thu thập thông tin về nghĩa vụ pháp lí của khách hàng nhằm nắm bắt được môi trường pháp lí ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của khách hàng Các thông tin cần thu thập bao gồm: Giấy phép thành lập và điều lệ của công ty, báo cáo kiểm toán năm trước, các hợp đồng mua bán dài hạn, khối lượng lớn, quan trọng với người bán
Bước 2: Đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng:
Trang 37Sau khi thu thập đầy đủ thông tin của khách hàng, KTV đi vào tìm hiểu hệ thống KSNB của công ty, qua đó, giúp KTV nhận diện và đánh giá được các rủi ro trọng yếu, làm cơ sở cho thiết kế thủ tục kiểm toán Đánh giá hệ thống KSNB bao gồm: môi trường kiểm soát, quy trình đánh giá rủi ro, giám sát các hoạt động kiểm soát Việc đánh giá hệ thống KSNB chủ yếu dựa vào kinh nghiệm và xét đoán nghề nghiệp của kiểm toán viên
Bước 3: Thực hiện thủ tục phân tích:
Khi đã được cung cấp đầy đủ các thông tin cần thu thập, KTV tiến hành phân tích sơ bộ khoản NPTNB trên bảng CĐKT Thực hiện thủ tục phân tích nhằm: Xem xét xu hướng, biến động bất thường của nợ phải trả qua các năm, những biến động về số lượng người bán, … tìm hiểu nguyên nhân biến động
Từ kết quả phân tích ở trên, giúp KTV xác định các vấn đề cần nghi vấn, các nghiệp vụ khả nghi, từ đó có kế hoạch tập trung vào các nghiệp vụ trọng yếu, dễ xảy ra gian lận, sai sót
Kỹ thuật phân tích bao gồm: phân tích dọc và phân tích ngang Kiểm toán viên thực hiện so sánh số dư khoản mục NPTNB năm nay so với năm trước, phân tích tình hình thay đổi tỷ trọng khoản mục NPTNB trên tổng nợ ngắn hạn và tổng tài sản So sánh tỉ trọng này với tỉ trọng cùng ngành để có thể đánh giá khái quát tình hình của doanh nghiệp
Bước 4: Đánh giá rủi ro và trọng yếu:
Thứ nhất, đánh giá rủi ro:
Trên cơ sở mức trọng yếu được phân bổ cho khoản mục NPTNB, KTV đánh giá khả năng xảy ra sai sót trọng yếu đối với khoản mục này phục vụ cho việc thiết kế các thủ tục kiểm toán và xây dựng chương trình kiểm toán KTV xác định mức rủi ro kiểm toán mong muốn
Rủi ro kiểm toán đối với khoản mục NPTNB là khả năng mà KTV đưa
ra ý kiến nhận xét không thích hợp khi BCTC đã được kiểm toán vẫn còn
Trang 38những sai sót trọng yếu Rủi ro kiểm toán (AR) bao gồm 3 bộ phận: rủi ro tiềm tàng, rủi ro kiểm soát, rủi ro phát hiện
Rủi ro tiềm tàng đối (IR):là rủi ro tiềm ẩn, vốn có do khả năng trong
từng nghiệp vụ, khoản mục NPTNB trong BCTC chứa đựng những sai sót trọng yếu khi tính riêng rẽ hoặc tính gộp, cho dù có hay không có hệ thống kiểm soát nội bộ
Rủi ro tiềm tàng được đánh giá căn cứ vào bản chất hoạt động sản xuất
kinh doanh của công ty KTV tìm hiểu về các khía cạnh liên quan đến mua hàng, đặc thù hàng mua, phương thức mua, người bán, để đánh giá rủi ro tiềm tàng đối với khoản mục này
Rủi ro kiểm soát(CR): là rủi ro xảy ra sai sót trọng yếu trong từng
nghiệp vụ, khoản mục NPTNB trong BCTC khi tính riêng rẽ hoặc tính gộp mà hệ thống kế toán và hệ thống KSNB không ngăn ngừa hết hoặc không phát hiện và sửa chữa kịp thời
Rủi ro kiểm soát được đánh giá dựa vào hệ thống KSNB của đơn vị,
bao gồm: môi trường kiểm soát, hệ thống kế toán, các thủ tục kiểm soát, bộ phận kiểm soát nội bộ
Đánh giá môi trường kiểm soát căn cứ vào:
Đặc thù quản lí: người nắm quyền phê duyệt các chính sách mua hàng, thanh toán của công ty
Công tác điều hành đơn vị, việc đưa ra các chính sách của các cấp được thực hiện như thế nào
Hệ thống kế toán: Tổ chức các phần hành, các chứng từ (phiếu nhập kho, phếu chi, biên bản giao nhận, hợp đồng kinh tế), hệ thống tài khoản, sổ sách ghi chép (nhật kí mua hàng, báo cáo mua hàng, sổ quỹ, sổ cái , sổ chi tiết TK 331,thẻ kho, )
Trang 39Rủi ro phát hiện (DR): là rủi ro xảy ra các sai sót tọng yếu trong từng
nghiệp vụ, khoản mục NPTNB trong báo cáo tài chính khi tính riêng rẽ hoặc tính gộp mà trong quá trình kiểm toán, kiểm toán viên không phát hiện được
Mối quan hệ giữa các loại rủi ro kiểm toán: AR = IR*CR*DR Từ đó, DR =AR/(CR*DR)
Rủi ro phát hiện được đánh giá thông qua ma trận sau:
Trang 40Bảng 1.2: Ma trận rủi ro:
Đánh giá của KTV về rủi ro kiểm soát
Đánh giá của KTV về rủi ro tiềm tàng
Thứ hai, đánh giá tính trọng yếu:
Trong giai đoạn lập kế hoạch, KTV cần tiến hành đánh giá mức trọng yếu để ước tính mức độ sai sót có thể chấp nhận được, xác định phạm vi của cuộc kiểm toán và đánh giá ảnh hưởng của các sai sót lên BCTC, từ đó, xác định số lượng bằng chứng cần thu thập Mức trọng yếu thể hiện tầm quan trọng của thông tin kiểm toán
Đánh giá tính trọng yếu thường được thực hiện theo 2 bước:
Bước 1: Ước lượng ban đầu về tính trọng yếu:
KTV tiến hành ước lượng ban đầu về tính trọng yếu, việc xác định mức trọng yếu mang tính chất xét đoán nghề nghiệp của KTV Do đó nó không cố định mà có thể thay đổi trong suốt quá trình kiểm toán nhưng thường dao động trong giới hạn cho phép
Mức ước lượng ban đầu về tính trọng yếu là mức tối đa mà KTV tin rằng ở mức độ đó, BCTC có thể sai sót nhưng vẫn chưa ảnh hưởng đến quyết định của người sử dụng báo cáo Mức trọng yếu thường được thiết lập căn cứ vào các cơ sở sau: Lợi nhuận trước thuế (5-10%); tài sản lưu động (5-10%); doanh thu ( 1-2%); tổng tài sản (3-6%),…
Khi ước lượng ban đầu về tính trọng yếu, kiểm toán viên cần xem xét đến những yếu tố liên quan đến bản chất của sai phạm